Oudewater stond al langer op mijn lijstje. Afgelopen jaren bezocht ik het Kriminal Museum in Rothenburg ob der Tauber, het Museo de las Brujas in Zugarramurdi en komende zomer staat Triora (Italië) op de planning. Maar in Oudewater was ik nog niet geweest. Tijd om er een dagje voor vrij te maken en onderzoek te doen naar hekserij in Nederland.
Het ‘Salem’ van Nederland.
Zodra ik de bus uitstap in Oudewater komt er een rust over mij heen. Wat een relaxed dorpje is dit. Ik wandel via de idyllische grachten langs café de Kater en de Bokkesprong naar een terras waar ik een koud pilsje bestel. Mijn tafeldame is verlaat en ik zit heerlijk in de zon tussen de Duitse fietstoeristen te genieten.
Zoals het hoort doen we eerst een oriëntatie rondje. Het hele dorpje ademt ‘hekserij’. Van een chique restaurant genaamd Hex tot de snoepwinkel die Hocus Pocus Zoetwaren heet. Op het raam van de lokale Zacharinus’ Zoetwarenhuis staat het volgende;
Leentje Willems was een vrouw, die stond het midden van de zeventiende eeuw aan de oever van de Lange Linschoten woonde. Op een dag beschuldigden haar buren Leentje ervan dat zij een kind had betoverd, door het een vergiftigde koek te laten eten. Vanaf die dag had Leentje geen rust meer.
Eetcafe Lumiere ziet er vanbinnen uit alsof je in een herberg bent. Zonder Hagrid. Met veel Duitsers. De groenteboer heet Zon & Maan en de bloemenwinkel ‘de Groene Tovenaar’.
You get the picture.
Afijn, na een rondje oriënteren wagen we.. de heksenwaag.
We worden hartelijk ontvangen door een mevrouw die het pand bestiert. Van wegen tot rondleiden. Zij doet. We mogen naar boven en kijken naar een videopresentatie die een samenvatting geeft van de heksenprocessen in Nederland ten tijde van de 16e, 17e en 18e eeuw. Beschuldigden van toverij konden zomaar op de brandstapel eindigen. Simpele proeven maakten van een beschuldiging, een werkelijkheid.
Zo kon je gezien zijn als ‘zwarte kat’, een vermomming, terwijl je onderweg was naar de heksensabbat. Je kon beschuldigd worden als je een witches mark had, een moedervlek die niet bloedde. Of je was zo licht dat je op een bezem kon vliegen. Met de waterproef werd je met handen en voeten gebonden in het water gegooid. Bleef je drijven, dan was je te licht en was je een heks. De waterproef werd uitvoerig beschreven in heksenjagershandleiding ‘de heksenhamer’ van Heinrich Kramer.
Maar niet in Oudewater. In Oudewater werd je gewogen als je beschuldigd werd van hekserij. Dankzij keizer Karel V kon je hier een ‘eerlijk’ proces krijgen. Hij had gehoord dat in Oudewater nog nooit iemand ’te licht’ bevonden werd en gaf Oudewater het privilege om weegcertificaten uit te geven. Met zo’n certificaat was je heks-af en vrij om te gaan.
Waterproef, weegproef, vuurproef, zeefproef, sleutelproef
Je kon ook aan andere proeven onderworpen worden zoals de zeefproef. Je moest dan de formule ‘Dies nies jeschet benedoefet domina enitemaus’ uitspreken. Er zou dan een geest in de zeef komen. Als er namen van beschuldigden werden genoemd en zou het een teken geven door te gaan draaien.
Een ander is de sleutelproef. Men stak een oude sleutel in een bijbel bij de bladzijde waar het evangelie van Johannes begint. Daarna bond men de bijbel heel strak dicht en zorgt men ervoor dat het oog van de sleutel uit de bijbel bleef steken. Daarna werden er namen genoemd en als de bijbel ging draaien had je een schuldige te pakken. In 1926 werd de sleutelproef als laatst gebruikt om iemand te beschuldigen van hekserij.
Bij de vuurproef moest de verdachte op hete kolen of sintels (kleine steentjes) lopen. Of je schuldig bevonden werd, hing af hoe goed of slecht je brandwonden genazen.
In het museum zijn verschillende verhalen van verdachten te beluisteren en geven ze inzicht tot de heksenprocessen van toen. Het museum beschikt over een enorme collectie boeken en een HEEL lugubere hand.
Nepheks
Beneden werden we natuurlijk gewogen. Na een spervuur aan vragen.. ‘heb je seks met de duivel gehad?’, ‘heb je katten?’, ‘heb je moedervlekken?’ werd het oordeel geveld en kregen wij beiden een mooi Certificaet van Weginghe mee. We waren niet te licht bevonden (zucht).
Helaas, dus toch geen heks.
-x- Atropa
Urban Witches Rotterdam
instagram.com/urbanwitchesrotterdam
Bronnen: Ontdek de Magie van Oudewater. Uitgever: Museum de Heksenwaag | Afmeting 150x5x150 mm | Taal: Nederlands
